Diz eklemindeki aşınma veya hasar sonucu işlevini kaybeden eklemi yenisiyle değiştirme işlemidir. Genellikle osteoartrit gibi hastalıklar nedeniyle uygulanır. Protez, metal, plastik veya seramikten yapılmış bileşenlerden oluşur. Ameliyat sonrası ağrı azalır ve hareket kabiliyeti artar. Diz protezi, hastaların yaşam kalitesini yükseltmeyi amaçlayan etkili bir tedavi seçeneğidir.
Diz Protezi Hangi Durumda Yapılır?
Dizdeki kıkırdak aşındığında, kemikler birbirine sürtünmeye başlar. Bu durum, ağrı, sertlik ve hareket kısıtlılığına yol açar. Osteoartrit tedavi edilemez hale geldiğinde diz protezi önerilebilir. Bağışıklık sisteminin eklem dokularına zarar vermesiyle gelişen bu hastalık, dizdeki eklem yüzeylerini tahrip edebilir. Romatoid artrit tedaviye rağmen ilerlediğinde, diz protezi bir seçenek olabilir.
Dizde büyük bir travma veya kırık sonucu eklem ciddi şekilde hasar görebilir. Eğer dizin normal işlevini geri kazandırmak mümkün değilse, yapılması gerekebilir. Genetik veya sonradan gelişen hastalıklar nedeniyle dizde şekil bozuklukları oluşabilir. Bu durum, eklemde aşırı yüklenmelere ve ağrıya yol açar. Deformitelerin düzeltilmesi için protez uygulanabilir. Eğer dizdeki ağrı, ilaç tedavilerine veya fizik tedaviye rağmen geçmiyorsa ve hastanın yaşam kalitesi ciddi şekilde düşüyorsa, yapılır. Diz protezi, konservatif tedavi yöntemleriyle iyileşmeyen, yaşam kalitesini bozan durumlar için son çare olarak uygulanır.
Diz Protezi Nasıl Yapılır?
İlk olarak, hastanın sağlık durumu değerlendirilmeli ve anestezi uzmanı tarafından uygun anestezi yöntemi belirlenmelidir. Genellikle bu işlem, genel anestezi altında yapılır. Ayrıca, hastanın protez uygulaması için uygun olup olmadığına karar verilir. İleri düzeyde diz ağrısı çeken, ilaç tedavileriyle çözüm bulamayan ve yaşam kalitesinde ciddi düşüş yaşayan hastalar genellikle bu cerrahi müdahale için uygun adaylardır. Cerrah, diz ekleminin zarar görmüş olan kısmını çıkarmak için kesi yapar. Bu kesi genellikle dizin ön kısmında yapılır, ancak cerrahın tercihine bağlı olarak farklı yerlerden de yapılabilir. Ardından, diz eklemindeki hasarlı kıkırdak ve kemikler temizlenir. Kemiklerin şekli, protez takılacak şekilde uygun hale getirilir. Protez parçası, genellikle metal ve plastikten yapılmış olan üç ana bileşenden oluşur.
Femur (uyluk kemiği) için metal parça, tibia (bacak kemiği) için metal ve plastik birleşiminden oluşan parça ve patella (diz kapağı) için plastik parça. Dizdeki kemikler uygun şekilde şekillendirildikten sonra, protez eklem parçası yerleştirilir. Protez, kemiğe sabitlenir ve yeni eklem hareketi sağlanır. Protez yerleştirildikten sonra, eklem düzgün çalışıp çalışmadığı test edilir. İşlem tamamlandıktan sonra, cerrah kesiyi diker. Hastanın iyileşmesi için gerekli olan bakım talimatları verilir. Genellikle bir süre hastanede kalmak gerekebilir. İyileşme süreci, hastanın yaşı, genel sağlık durumu ve rehabilitasyon sürecine bağlı olarak değişebilir. Erken dönemde fizik tedavi uygulanması önemlidir. Diz protezi cerrahisi, doğru yapıldığında hastanın yaşam kalitesini artırır ve ağrıyı önemli ölçüde azaltır. Ancak, protezlerin belirli bir ömrü vardır ve zamanla aşınma olabilir, bu yüzden düzenli takip önemlidir.
Diz Protezi Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler
Diz protezi sonrası ilk birkaç hafta, aşırı hareketten kaçınılmalı ve yalnızca doktorun önerdiği egzersizler yapılmalıdır. Erken dönemde ağır kaldırmak veya ani hareketler yapmak, protezin yerinden çıkmasına veya başka komplikasyonlara yol açar. Fiziksel terapi, eklem hareketliliğini artırmak ve kas gücünü yeniden kazandırmak için çok önemlidir. Ameliyat bölgesindeki yara, iyileşme sürecinin en kritik aşamalarındandır. Yaranın enfekte olmaması için temiz tutulması gerekir. Doktorun verdiği talimatlara göre, yara pansumanı yapılmalı ve herhangi bir kızarıklık, şişlik veya enfeksiyon belirtisi durumunda doktora başvurulmalıdır. Protez sonrasında hafif ila orta düzeyde ağrılar yaşanabilir. Doktorun önerdiği ağrı kesiciler düzenli olarak kullanılmalı ve ağrının şiddetinde bir değişiklik olması durumunda doktora başvurulmalıdır.
Soğuk kompres uygulamaları da ağrıyı hafifletmek için faydalı olabilir. Ameliyat sonrasında enfeksiyon riski olduğu için doktorun önerdiği antibiyotikler düzenli olarak kullanılmalıdır. Ayrıca, ağrı kesiciler veya kan sulandırıcı ilaçlar doktorun talimatlarına uygun bir şekilde alınmalıdır. Erken iyileşme döneminde destek cihazları (yürüteç, baston) kullanmak gereklidir. Bu cihazlar, dizin yük altında kalmasını engelleyerek daha güvenli bir yürüyüş sağlar. Yürürken dikkatli olunmalı ve düşme riskinden kaçınılmalıdır. Ağırlık taşımaktan kaçınılmalı ve aşırı kilolu kişiler diyet ve egzersiz ile kilolarını kontrol etmelidir. Aksi takdirde diz protezi üzerinde gereksiz bir baskı oluşturulabilir. İlk dönemde soğuk kompres uygulamak şişlik ve ağrıyı azaltmaya yardımcı olur. Ancak, sıcak uygulamalar yalnızca iyileşme süreci ilerledikçe yapılmalıdır.
Sıcak kompresler kasların gevşemesine ve eklem hareketliliğini artırmaya yardımcı olabilir. Doktorun belirlediği takip randevularına düzenli olarak gidilmesi gereklidir. Bu kontrollerde protezin durumu ve iyileşme süreci değerlendirilir. Ayrıca, herhangi bir komplikasyon olup olmadığı da kontrol edilir. Sigara içmek, iyileşme sürecini olumsuz yönde etkileyebilir. Sigara, kan dolaşımını olumsuz etkileyerek iyileşmeyi geciktirebilir. Enfeksiyon riskini artırabilir. Protez sonrası iyileşme sürecinde sigara içilmemelidir. Uzun süre hareketsiz kalmak kan dolaşımını olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle belirli aralıklarla pozisyon değiştirilmelidir. Özellikle uzun süre otururken bacakların hareket ettirilmesi önemlidir. Diz protezi sonrası sağlıklı ve hızlı bir iyileşme süreci için bu kurallara uyulması büyük önem taşır. Herhangi bir sorunda ise derhal doktorla iletişime geçilmelidir.
